Την Κυριακή, 28 Μαρτίου 2021, μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας στον Ιερό Καθεδρικό Ναό του Αποστόλου Ανδρέου, τελάστηκε δοξολογία για την εθνική εορτή του Ελληνισμού και τα 200 χρόνια από την κήρυξη της Μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Ολοκληρώνοντας τη σεμνή τελετή υπό τη σκέπη της Ελληνικής Σημαίας ο Πρόεδρος της Εκκλησιαστικής Κοινότητος  κ. Μανώλης Σταυριανάκης έκανε την ακόλουθη ομιλία.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ  ΧΡΟΝΙΚΟ  ΤΗΣ  ΜΕΓΑΛΗΣ  ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ  ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ   ΤΟΥ  1821

“ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ  Η  ΘΑΝΑΤΟΣ” 

“Ως πότε παλληκάρια θα ζούμε στα στενά,  μονάχοι σαν λιοντάρια στις ράχες στα βουνά.
Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή,  παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή”

Αγαπητοί συμπατριώτες και αγαπητοί φίλοι της Ελλάδας,

Αυτά είναι τα πρώτα λόγια από τον περίφημο “Θούριο” του Ρήγα Βελεστινλή, γνωστού ευρύτερα ως Ρήγα Φεραίου, του μεγάλου αυτού πρωτομάρτυρα της ελληνικής ελευθερίας και φλογερού εθνεγέρτη, που με το έργο του, τα συγγράμματα, τα ποιήματατα και τα τραγούδια του , καθώς και την μνημειώδη επαναστατική  “ΧΑΡΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ”,  μετάδωσε τον επαναστατικό συναγερμό που κυράρχησε στη Βαλκανική Χερσόνησο στα τέλη του 18^ου αιώνα και συνέβαλε αποφασιστικά στον ξεσηκωμό του έθνους για την αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού, μέχρι που στραγγαλίστηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους σε παραποτάμιο φρούριο στο Βελιγράδι της Σερβίας το 1798.

Ο Ελληνισμός απανταχού της γής γιορτάζει αυτές τις μέρες την ιδιαίτερα σημαντική εφέτος επέτειο της Μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης του 1821, που άρχισε εδώ και 200 χρόνια. Είναι δύσκολο να συνοψίσει κανείς σε λίγες γραμμές το τεράστιο, και σύνθετο, ιστορικό αυτό γεγονός, που συνεκλόνισε τη Βαλκανική, επηρέασε ολόκληρη την Ευρώπη, διαδόθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο και κατέληξε στη δημιουργία του σύγχρονου Ελληνικού κράτους.

Η ιστορία αρχίζει βαθύτερα σε χρόνο.
Ήδη 50 και πλέον χρόνια πριν την Επανάσταση οι ιδέες του “Διαφωτισμού” που κυριαχούσαν στην Ευρώπη, δηλαδή οι ιδέες της ελευθερίας, της ισότητας,  της αδελφοσύνης και της ανάγκης αυτοδιάθεσης των λαών άρχισαν να δημιουργούν ένα βασικό παράγοντα στην ανάπτυξη εθνικής συνείδησης των νεοελλήνων, απορρέουσα από τον κοινό εθνικό αυτοπροσδιορισμό. Αυτές οι ιδέες είχαν αποτυπωθεί στο έργο  και στη δράση επιφανών ανδρών των ελληνικών γραμμάτων. Ο Αδαμάντιος Κοραής, μεταξύ αυτών, ήταν ο κατ’εξοχήν εκφραστής του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και πρέπει να θεωρείται ο πιο χαρακτηριστικός εκπρόσωπος της τελαυταίας ιδίως περιόδου του Διαφωτισμού , την οποία μπορούμε να ονομάζουμε ελληνική παλιγγενεσία. Βέβαια, πριν από τον Αδαμάντιο Κοραή, υπήρξε σωρεία φωτισμένων Ελλήνων του πνεύματος που συγκρότησαν την αναγκαία υποδομή για την θεμελίωση και διάδοση του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, όπως οι “Δάσκαλοι του Γένους” και διαπρεπείς συγγραφείς και στοχαστές Ευγένιος Βούγαρης, Αρχιεπίσκοπος Σλαβινίου και Χερσώνος, ο Ιώσηπος Μοισιόδαξ, ο Δημήτριος Καταρτζής και , αργότερα, οι επιφανείς κληρικοί  Άνθιμος Γαζής, Νεόφυτος Δούκας, Νεόφυτος Βάμβας κ.ά.

Το κύριο όμως και συγκεκριμένο έργο της πραγμάτωσης των ιδεών του Νεολληνικού Διαφωτισμού και της προτοιμασίας του ξεσηκωμού των υποδούλων Ελλήνων το έκανε η Φιλική Εταιρεία, και μάλιστα σε πολύ δύσκολες περιστάσεις μέσα σε μιά πολύ αντιδραστική ατμόσφαιρα των επισήμων εξουσιών της Ευρώπης την εποχή εκείνη. Το 1814 τρείς Έλληνες έμποροι, μέτριου οικονομικού διαμετρήματος αλλά με μεγάλη πατριωτική φλόγα, ο Νικόλαος Σκουφάς, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ και ο Εμμανουήλ Ξάνθος, ίδρυσαν στην Οδησσό, παράλια πόλη του Εύξεινου Πόντου με ικανό ελληνικό πληθυσμό, τη Φιλική Εταιρεία, η οποία οργάνωσε συστηματικά ένα μυστικό συνωμοτικό δίκτυο σε όλο το εύρος του ελληνικού κόσμου, αφύπνισε την εθνική συνέιδηση των Ελλήνων  και δημιούργησε παντού ένα κλίμα επαναστατικής αναμονής.  Στόχος της Φιλικής Εταιρείας ήταν η συγκέντρωση πόρων και η δημιουργία των αναγκαίων δομών για να επαναστατήσει ο υπόδουλος ελληνισμός , προσβλέποντας στην ίδρυση ανεξάρτητου εθνικού κράτους.  Στην Οδησσό υπάρχει και σήμερα το κτίριο της Φιλικής Εταιρείας με πλούτο ιστορικού υλικού, ανοικτό στους ενδιαφερόμενους επισκέπτες.

Τον Απρίλιο του 1820 ο Φαναριώτης πρίγκηπας και φλογερός πατριώτης Αλέξανδρος Υψηλάντης, υποστράτηγος του Ρωσικού αυτοκρατορικού στρατού, ανέλαβε την αρχηγία της οργάνωσης, οπότε άρχισε η συστηματική προετοιμασία της Επανάστασης.  Αρχικά η έναρξη της Επανάστασης είχε ορισθεί να γίνει στην Πελοπόννησο με την άφιξη εκεί του Αλέξανδρου Υψηλάντη.  Κατόπιν όμως διαφόρων αλλαγών των σχεδίων και άλλων περιστασιακών εξελίξεων το σχέδιο αυτό αναβλήθηκε. Αντ’αυτού στις 21 Φεβρουαρίου του 1821 έγινε η πρώτη ένοπλη σύγκρουση Ελλήνων και Τούρκων στο Γαλάτσι της παραδουνάβιας ηγεμονίας της Μολδαβίας (στη σημερινή Ρουμανία). Την επομένη ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διάβηκε τον ποταμό Προύθο (Prut), παραπόταμο του Δούναβη και φυσικό όριο ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη Ρωσία και έφτασε στο Ιάσιο της Μολδαβίας,  όπου κυκλοφόρησε την περίφημη προκήρυξη “ΜΑΧΟΥ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ” και σήμανε την επίσημη κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης, στη Μολδοβλαχία, στις 24 Φεβρουαρίου 1821.

Όμως, οι ισχυρές δυνάμεις της Ευρώπης την εποχή εκείνη αποδοκίμασαν την επανάσταση  αυτή  και, μαζι με ορισμένες λανθασμένες επιλογές, έφεραν την τελική αποτυχία της.  Παρά ταύτα, η εξέγερση στη Μολδαβία και τη Βλαχία υπό την γενική αρχηγία  του Αλέξανδρου Υψηλάντη αποτελεί τον πρόλογο της Μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης και συνέβαλε ουσιαστικά στη εδραίωσή της στον κυρίως ελλαδικό χώρο. Η περίοδος αυτής της εξέγερσης κατέγραψε μια από τις ενδοξότερες σελίδες της Επανάστασης με την ηρωική θυσία του Ιερού Λόχου, που απαρτίζοταν  από πολύ νέους Έλληνες σπουδαστές ευρωπαικών Πανεπιστημίων και μαθητές του Ελληνικού Σχολείου της Οδησσού , στο Δραγατσάνι της Μολδαβίας τον Ιούνιο του 1821  και τη λυσσαλέα μάχη στη Μονή του Σέκου τον Σεπτέμβριο, όπου ο οπλαρχηγός Γεωργάκης Ολύμπιος, μεγάλος “αρματολός” και μέλος της Φιλικής Εταιρείας, και ο οπλαρχηγός Ιωάννης Φαρμάκης πολέμησαν με υπεράνθρωπο ηρωισμό και βρήκαν μαρτυρικό θάνατο, ο πρώτος με ολοκαύτωμα στην πυριτιδαποθήκη της Μονής.   Εκεί, στη Μονή του Σέκου, πήρε το τέλος της η εξέγερση στη Μολδοβλαχία.

Η φωτιά όμως είχε ανάψει και ήταν άσβεστη.
Το ξέσπασμα φούντωσε αρχικά στην Πελοπόννησο, όπου είχαν ήδη αρχίσει, μεταξύ 14 και 25 Μαρτίου 1821, οι πρώτες επαναστατικές ένέργειες με ένοπλες συγκρούσεις.  Κατά την παράδοση η Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση κηρύχθηκε επίσημα την Αγία ημέρα του Ευαγγελισμού, 25^η Μαρτίου 1821, στη Αγία Λαύρα στα Καλάβρυτα, όπου ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε το λάβαρο της Αγίας Λαύρας και όρκισε σε αυτό τους αγωνιστές.  Από την Πελοπόννησο ο ξεσηκωμός επεκτάθηκε προς κάθε κατεύθυνση με πρώτο σταθμό τη Στερεά Ελλάδα και στη συνέχεια γενικεύτηκε σε όλο τον ηπειρωτικό ελλαδικό χώρο και στα νησιά.

Η Επανάσταση του 1821 έγινε χωρίς εξωτερική υποκίνηση, όπως άλλες εξεγέρσεις  προ αυτής π.χ. τα Ορλωφικά του 1770.  Δηλαδή το 1821 δεν υπήρξε μια μεγάλη ξένη δύναμη να τη στηρίζει για ιδιοτελείς λόγους, αλλά το μόνο στήριγμά της ήταν η εντυπωσιακή προπαρασκευή απο τη Φιλική Εταιρεία και η πατριωρτική φλόγα των Ελλήνων.

Στην έναρξη του Αγώνα το σύνολο των ένοπλων δυνάμεων προερχόταν από τους “κλέφτες” και τους “αρματολούς “, οι οποίοι και μετά αποτελούσαν το κυριότερο τμήμα των επαναστατικών δυνάμεων σε όλη τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης. Οι “κλέφτες” ζούσαν στη ύπαιθρο και είχαν τα λημέρια τους σε δύσβατα μέρη. Βασικό χαρακτηριστικό τους ήταν η εχθρότητα που ένοιωθαν για τους Τούρκους , τους οποίους λήστευαν.  Έτσι, οι “κλέφτες” έγιναν αγαπητοί στο λαό και σύμβολο της αντίστασης των υποδούλων Ελλήνων ενάντια στην εξουσία των κατακτητών. Οι “αρματολοί” αρχικά, στους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας , ήταν στην υπηρεσία των Οθωμανών για την ασφάλεια της υπαίθρου, αλλά συνεργάζονταν συνήθως με τους “κλέφτες” και πολλοί εγκατέλειπαν τις θέσεις τους και προσχωρούσαν στις τάξεις των “κλεφτών”, δηλαδή ήταν “κλεφταρματολοί”. Από τους πιό φημισμένους “κλεφταρματολούς” ήταν ο περιβόητος Νικοτσάρας, ο Κατσαντώνης κ.ά.

Ο οπλαρχηγός  Ιωάννης Μακρυγιάννης αποκαλούσε τους   “κλεφταρματολούς”   “μαγειά της λευτεριάς”.

Τον πρωταγωνιστικό ρόλο όμως στην  Επανάσταση είχαν οι  προεστοί των διαφόρων περιφερειών  και οι κατα τόπους οπλαρχηγοί, οι οποίοι διηύθυναν τις χερσαίες επιχειρήσεις. Παράλληλα είχε αρχίσει  ο θαλάσσιος αγώνας που διηύθυναν έμπειροι ναυτικοί ηγέτες με πλοία από τρία κυρίως νησιά, την  Ύδρα, τις Σπέτσες και τα Ψαρά.

Οι προεστοί η πρόκριτοι η δημογέροντες ήταν οι κοινοτικοί άρχοντες που εκπροσωπούσαν τις χριστιανικές κοινότητες και είχαν διοικητικές και οικονομικές αρμοδιότητες.  Εξέχουσα θέση μεταξύ των προεστών της Επανάστασης κατείχαν ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης στη Μάνη, που ήταν και σημαντικός οπλαρχηγός, ο Ανδρέας Λόντος στο Αίγιο, ο Ιωάννης Λογοθέτης στη Λειβαδιά, ο Λάζαρος Κουντουριώτης στην Υδρα κ.ά.

Την Επανάσταση όμως την κέρδισαν οι αγωνιστές οπλαρχηγοί, αυτοί που πολέμησαν και έγραψαν  χρυσές σελίδες στα πεδία των μαχών κι’αυτοί που κυριάρχησαν στις θάλασσες. Τιμούμε λοιπόν σήμερα τους χαρισματικούς πολεμικούς ηγέτες και ήρωες της Επανάστασης, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον λεγόμενο “Γέρο του Μοριά”, αρχιστράτηγο των ένοπλων δυνάμεων στην Πελοπόννησο, τον Γεώργιο Καραισκάκη, στρατάρχη της Στερεάς Ελλάδας, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, τον Αθανάσιο Διάκο, τον Δημήτριο Υψηλάντη, τον Μάρκο Μπότσαρη, τον Νικήτα Σταματελόπουλο η Νικηταρά τον Τουρκοφάγο, τον Ιωάννη Μακρυγιάννη, καθώς και τους θαλασσινούς ηγέτες Ανδρέα Μιαούλη, Κωσταντή Κανάρη, Ιάκωβο Τομπάζη, Γεώργιο Σαχτούρη, Νικολή Αποστόλη, Αναστάση Τσαμαδό, Δημήτριο Παπανικολή. Λιγότερο γνωστοί αλλά εξίσου ηρωικοί αγωνιστές υπήξε μεγάλος αριθμός οπλαρχηγών , όπως ο Δυοβουνιώτης στη Στερεά Ελλάδα, ο Πανουργιάς, ο Γκούρας κι’ ο Ασημάκης Φωτήλας στη Πελοπόννησο, ο  Σουλιώτης Κίτσος Τζαβέλας, ο Εμμανουήλ Παπάς στη Χαλκιδική κ.ά.

Ξεχωριστή θέση στον Αγώνα για την ελευθερία και την πίστη στο Χριστό έχουν οι ιερωμένοι πατριώτες και ήρωες της Επανάστασης. Υπολογίζεται ότι γύρω στους 160 Ιεράρχες και εκατοντάδες άλλοι, ανώνυμοι,  κληρικοί έλαβαν μέρος στην Επανάσταση.   Πρώτα-πρώτα ο ηρωικός Γρηγόριος Δικαίος η Παπαφλέσσας, που πολέμησε σε όλη την Πελοπόννησο και  έπεσε μαχόμενος στο Μανιάκι, στις 20 Μαίου 1825, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’, που απαγχονίστηκε στις 10 Απριλίου 1821, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός και οι Μητροπολίτες Κιτίου, Πάφου και Κυρήνειας, που αποκεφαλίστηκαν στις 9 Ιουλίου 1821, ο Μητροπολίτης Σαλώνων Ησαίας που σκοτώθηκε στη μάχη της Αλαμάνας στις 24 Απριλίου 1822 όπου πολέμησε ηρωικά δίπλα στο Αθανάσιο Διάκο, ο Θεοδώρητος Επίσκοπος Βρεσθένης η Καπετάν-Δεσπότης, ο Μητροπολίτης Παροναξίας Ιερόθεος Αριστάρχου, που ξεσήκωσε τη Νάξο, ο Κύπριος κληρικός Θεοφύλακτος Θησεύς, ο Αρσένιος Κρέστας η Παπαρσένης, που σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης στις 28 Νοεμβρίου 1822 και οι Τούρκοι του έκοψαν το κεφάλι για επίδειξη ισχύος, ο Κρητικός ιερωμένος Μελχισεδέκ Τσουδερός και πολλοι άλλοι ιερωμένοι.

Οι γυναίκες συμμετείχαν ενεργά στην Ελληνική Επανάσταση, όχι μόνο υποστηρίζοντας ηθικά και υλικά τους αγωνιστές άνδρες των οικογενειών τους, αλλά συμμετέχοντας και οι ίδιες στις μάχες , τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα. Οι γυναίκες που ζούσαν στα ορεινές περιοχές της Ελλάδας γνώριζαν να χειρίζονται όπλα. Στη Μάνη, το Σούλι και το Μεσολόγγι μεγάλος αριθμός γυναικών πήρε τα όπλα και συμμετείχε στον Αγώνα. Οι πιό γνωστές όμως γυναίκες της Επανάστασης έδρασαν στη θάλασσα.  Ήταν η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και η Μαντώ Μαυρογένους.

Ο ηρωισμός όμως δεν ήταν γνώρισμα μόνον των οπλαρχηγών και άλλων επώνυμων  ηγετών της Επανάστασης.  Οι χιλάδες ανώνυμοι αγωνιστές, αυτοί που πολέμησαν, χτυπήθηκαν, βασανίστηκαν, σφαγιάστηκαν,  υπήρξαν η επιτομή του ήρωα, του Έλληνα Άγνωστου Στρατιώτη.

Υπήρξαν πάμπολλες ηρωικές πράξεις που σημάδεψαν τον ένοπλο Αγώνα των Έλλήνων που κράτησε σχεδόν εννέα χρόνια. Συμμετείχε δε όλος ο ελληνισμός, περιλαμβανομένης της Μεγαλονήσου Κύπρου με την ένδοξη “Φάλαγγα των Κυπρίων”. Έγιναν πάμπολλες συγκρούσεις, τρομακτικές μάχες, μικρές και μεγάλες, όχι πάντα νικηφόρες. Μερικές από αυτές, για διαφορετικό λόγο η κάθε μία, άφησαν ανεξίτηλα σημάδια ηρωισμού και αυταπάρνησης αλλά και στρατιωτικης ικανότητας  των αγωνιστών  και προβάλλουν  με χρυσά γράμματα στην ιστορία της Επανάστασης.

Από τα πιό σημαντικά πολεμικά γεγονότα της Επανάστασης   ενδεικτικά αναφέρουμε : την  Απελευθέρωση της Καλαμάτας από τον Κολοκοτρώνη, τον Παπαφλέσσα και τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στις 23 Μαρτίου 1821, τη Μάχη στη γέφυρα της Αλαμάνας στις 23/24 Απριλίου 1821, όπου βρίσκει μαρτυρικό θάνατο με ανασκολοπισμό/”σούβλισμα” ο Αθανάσιος Διάκος, τη Μάχη στο Χάνι της Γραβιάς στις 8 Μαίου 1821 , όπου ο Οδυσσέας Ανδρούτσος με 120 παλληκάρια νίκησε το στρατό του Τούρκου Ομέρ Βρυώνη που αποτελούνταν από 8,000 περίπου άνδρες, την Πολιορκία της Τριπολιτσάς από τις αρχές Ιουνίου μέχρι την Άλωση και την Απελευθέρωσή της στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 υπό τη γενική αρχηγία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, την Καταστροφή και άγρια Σφαγή της Χίου στις 30 Μαρτίου 1822,  την ανατίναξη με μπουρλότα της Τουρκικής ναυαρχίδας από τον πυρπολητή Κωσταντή Κανάρη στις 6/7 Ιουλίου 1822 όπου βρίσκει το θάνατο ο Τούρκος ναύαρχος καπουδάν πασας Καρά-Αλή, τη μεγάλη Μάχη στα Δερβενάκια, γνωστή ως Σφαγή του Δράμαλη, υπό τη γενική αρχηγία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη πλαισιούμενου  από τους οπλαρχηγούς Δημήτριο Πλαπούτα, Δημήτριο Υψηλάντη, Νικηταρά τον Τουρκοφάγο και τον Παπαφλέσσα στις 26 Ιουλίου 1822, που ήταν μία από τις σημαντικότερες μάχες της Ελληνικής Επανάστασης με την πλήρη καταστροφή των Τουρκικών δυνάμεων υπό τον Μαχμούτ Πασά της Δράμας, τον επονομαζόμενο Δράμαλη, τη ναυμαχία του Γέροντα υπό τον ναύαρχο Ανδρέα Μιαούλη στις 29 Αυγούστου 1824,  την ολέθρια άφιξη του τρομερού Αιγύπτιου χτιστιανομάχου Ιμπραήμ Πασά στη Μεθώνη της Πελοποννήσου στις 12 Φεβρουαρίου 1825, τη μεγάλη νίκη του Γεώργιου Καραισκάκη  στην Αράχωβα στις 24 Νοεμβρίου 1826,  καθώς και πολλές άλλες σπουδαίες μάχες του Μεγάλου Αγώνα.

Ιδιαίτερα όμως θα πρέπει να σταθούμε σε δύο θεμελιώδεις σταθμούς, οι οποίοι αποτελούν κομβικά σημεία στην υπόθεση της Ελληνικής Επανάστασης τόσο μέσα στον ελλαδικό χώρο όσο και στο εξωτερικό. Στο Μεσολόγγι το 1826 και στο Ναυαρίνο το 1827. Η Επανάσταση είχε αρχίσει να περιορίζεται από τις αρχές του 1825, ιδιαίτερα λόγω της συνδρομής  του Ιμπραήμ Πασά της Αιγύπτου στους Οθωμανούς Τούρκους.  Η πτώση όμως του Μεσολογγίου μετά την Ηρωική Έξοδο στις 10/11 Απριλίου 1826, που ακολούθησε μια μακρά πολιορκία ενός έτους κατά την οποία ανδαγάθησαν οι Σουλιώτες αγωνιστές Κίτσος Τζαβέλας και Νότης Μπότσαρης, συνεκλόνισε την Ευρώπη, λογω των αποτρόπαιων Τουρκικών εγκλημάτων του σφαγιασμού και της αιχμαλωσίας χιλιάδων Ελλήνων, και συνέβαλε στη μεταβολή της διπλωματικής στάσης των Μεγάλων Δυνάμεων , που αρχικά είχαν αντιμετωπίσει με δυσαρέσκεια το ξέσπασμα της Επανάστασης.

Έμπρακτη μορφή αυτής της μεταστροφής αποτέλεσε η ένοπλη παρέμβαση της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας με την καθοριστική Ναυμαχία στον κόλπο του Ναυαρίνου στην Πελοπόννησο που έλαβε χώρα από τις 8 μέχρι τις 20 Οκτωβρίου 1827. Κατά τη μεγάλη και υψίστης σπουδαιότητος αυτή Ναυμαχία ο αγγλικός, γαλλικός και ρωσικός στόλος , υπό τον  Φιλέλληνα  Άγγλο ναύαρχο Sir Edward Codrington, ο οποίος είχε το γενικό πρόσταγμα , τον Γάλλο ναύαρχο Ερρίκο De Rigny και τον επί κεφαλής του ρωσικού στόλου ναύαρχο Λουδοβίκο van Heiden, κυριολεκτικά διέλυσε και κατέστρεψε τα Τουρκοαιγυπτιακά πλοία.  Έτσι, αφαιρέθηκε από τον Ιμπραήμ Πασά, που πάνω από δυόμιση χρόνια ρήμαζε και λεηλατούσε την Πελοπόνησσο, η δυνατότητα να καταπνίξει τελικά την Επανάσταση στο Μοριά.  Η  Ναυμαχία του Ναυαρίνου έτυχε ιδιαίτερης προσοχής από τις επίσημες εξουσίες πολλών ευρωπαικών και άλλων κρατών και έκανε αίσθηση στη διεθνή κοινή γνώμη της εποχής. Στη Γη του Πυρός στην Χιλιανή Παταγονία ο βρεταννός ναύαρχος Fitzroy, φίλος του ναυάρχου Codrington, που έτυχε να πλέει στην περιοχή αυτή ονόμασε ένα νησί Isla Navarino, όνομα που εξακολουθεί να υπάρχει σήμερα.   Στη κέντρο της  Αθήνας τρείς δρόμοι φέρουν τα ονόματα των τριών ναυάρχων της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου.

Ένας τρίτος σπουδαίος παράγοντας στην εξέλιξη και τελικά στην επιτυχία της Επανάστασης ήταν το κίνημα του Φιλελληνισμού της εποχής εκείνης, που αναπτύχθηκε από τον θαυμασμό προς την αρχαία Ελλάδα, ρομαντισμό και πολιτικό φιλευθερισμό, ο οποίος άντλησε έμπνευση από το τόλμημα της Ελληνικής Επανάστασης. Οι Φιλέλληνες που αποδεδειγμένα έφτασαν στην Ελλάδα από το 1821 και μετά για να βοηθήσουν τον Αγώνα υπολογίζονται σε σχεδόν χίλιους, από τους οποίους ένας στους τρείς σκοτώθηκε σε μάχη η πέθανε από κακουχίες. Εξέχουσα θέση κατέχει βέβαια ο Lord Byron, ο Λόρδος Βύρωνας, που πέθανε σο Μεσολόγγι τον Απρίλιο του 1824. Μεταξύ άλλων επιφανών Φιλελλήνων συγκαταλέγονται ο Κάρολος Φαβιέρος, Γάλλοις  στρατηγός, ο ικανότερος και πιό αγαπητός από όλους τους Φιλέλληνες αξιωματικούς, ο Ιταλός κόμης Σαντόρε ντι Σαντα Ρόζα, που πέθανε κατά την πτώση της Σφακτηρίας το 1825, ο Γερμανός Κάρολος Νόρμαν που πήρε μέρος στη Μάχη του Πέτα στην Ήπειρο το 1822, όπου πληγώθηκε και πέθανε, οι Σκωτζέζοι Thomas Gordon και George Finley και πολλοί άλλοι. Αλλά και άλλοι μεγάλοι άνθρωποι του πνεύματος  ύμνησαν την Ελληνική Επανάσταση, όπως ο περίφημος Γάλλος συγγραφέας Βίκτωρ Ουγκώ, ο μεγάλος Ρώσος λογοτέχνης και ποιητής Αλεξάντρ Πούσκιν, ο Άγγλος ποιητής Percy Shelley  κ.ά.  Τέλος ένας από τους μεγάλους Φιλέλληνες ήταν ο Υπουργος Εξωτερικών της Μεγάλης Βρεταννίας George Canning που οδήγησε την Κυβέρνηση της χώρας του να αναγνωρίσει τους Έλληνες ως εμπολέμους τον Μάρτιο του 1823, με την απόφαση αυτή να σημαίνει de facto αναγνώριση της Ελληνικής Επανάστασης από τη Μεγάλη Βρεταννία.

Δεν θα υπεισέλθουμε στις πολιτικές διαστάσεις της Επανάστασης οι οποίες ήταν πολύπλοκες. Θα εξάρουμε μόνον την ανεκτίμητη προσφορά του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια και θα αναφέρουμε την ποικιλόμορφη πολιτική του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου.

Η Ελληνική Επανάσταση ήταν η πιό διεθνοποιημένη επανάσταση του καιρού της και η μόνη από τις φιλελεύθερες επαναστάσεις της εποχής που ευοδώθηκε. Επί δέκα χρόνια τόσο η ευρωπαική διπλωματία όσο και η διεθνής κοινή γνώμη ασχολούταν μαζί της λόγω των πολλών φιλελληνικών κινημάτων σε πολλες χώρες, από την Ευρώπη ως την Αμερική.   Είχε ως αποτέλεσμα όχι μόνο την ανεξαρτησία των Ελλήνων αλλά και την πολιτική τους ελευθερία και τη βάση για τη δημιουργία Κράτους Δικαίου, φιλελεύθερου και δημοκρατικού με κατοχυρωμένα συνταγματικά δικαιώματα βασισμένα στις αρχές της ισότητας και της δικαιοσύνης.

Οφείλουμε δόξα και τιμή στους ήρωες του 1821, που με τους αγώνες, το αίμα και την αυτοθυσία τους κερδήθηκε η ελευθερία του έθνους μας, που ενέπνευσε τον εθνικό μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό να γράψει :  “Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά, και σαν πρώτα αντρειωμένη χαίρε ώ χαίρε ελευθεριά”.

Ζήτω η Ελλάδα μας,  Ζήτω η Κύπρος μας,  Ζήτω το Έθνος !